Асанәлi ӘШIМОВ "БIР ӨЛЕҢI — БIР СПЕКТАКЛЬ"

Асанәлi ӘШIМОВ, Халық әртiсi, Жамбыл облысы Сарысу ауданында дүниеге келген. КСРО Мемлекеттiк сыйлығының лауреаты.

БIР ӨЛЕҢI — БIР СПЕКТАКЛЬ

Бiз даланың даналығына, табиғаттың ұлы үйлесiмiне ден қойған елмiз. Ақындық та сол даланың болмысымен, атаның қаны, ананың сүтiмен даритын қасиет. Көп оқып ғалым болуға болар, бiрақ шын ақындықтың жөнi бөлек. Ақынды ешқандай оқу орны қалыптастыра ал­май­ды. Ақын болып жаратылады. Мен бұл сөздi Маралтай iнi­мiздiң «Кентавр» кiтабындағы өлеңдерiне қарата айтып отыр­мын. Махаббат туралы, Ма­хам­бет туралы, Мұқағали туралы жә­не басқа да өлеңдерiндегi поэ­тикалық асқақтық, рух екпiнi кiм-кiмдi де ұйқысынан оятқандай екен. Әр өлеңiнiң iшi бар, бас-аяғы бүтiн тағдырлы динамикасы бар құ­бы­лысты дүниелер. Шөп те жерiне тартып өседi, ақын да жерiне тартып туады. Маралтайдың да кiндiк кес­кен жерi шөлейттеу аймаққа жатқанымен, шөбiнiң та­мыры тереңде, құнары қуатты. Көрер көзге осы табиғилық Маралтайдың шығармаларында да мен­мұн­далап тұр. Бала аз, бiрақ саз жазады. 

Осындай халықтың арман-тiлегiн, тағдыр талайын шағын өлеңге сыйғызып, көп мағыналы, философиялық ойларға жетелейтiн өршiл, уытты поэзия әрiдегi жырау­лар­ға, бергi Махамбеттерге тән. Абайдан бастап жақсы кө­ретiн ақындарым бар. Мен актер ретiнде үлкен дү­ниелерге дайындалғанда осындай ақындарды оқи­мын. Жалпы өнер адамдарына тән нәрсенiң бiрi — қыжыл. Қыжылсыз тақтайдай тегiс өмiр сүрген адамда тағдыр да, өнер де болмайды. Өнер қыжылдан қозғалыс тауып, мұңнан өрбидi. Ақын — мұңның баласы. Ма­ралтайда да мұң басым. Бұл — заңды процесс. Ма­хам­бет пен Абайдан Маралтайға ұласқан үрдiс бұл!

Мынадай бiр аңыз бар. Баяғыда Бақ пен Қыдыр келе жатады. Бақтың көзi көрмейдi. Қабақ етi сал­бы­рап жанарын тұтас жауып тұрады екен. Бақты үнемi Қыдыр жетелеп жүредi. Бiр күнi олардың алдынан дәу атан түйенi мойнына сап көтерiп алған бiреу жо­лы­ғады. Өзiнiң қара күшiмен Бақтың көзiне түскiсi кел­ген бейбақты байқаған Бақ «Мынау кiм? Көзiмдi ашшы. Көрейiн», — дейдi. Бiр ғажабы, Қыдыр Бақтың қа­бағын көтерiп көзiн ашқан кезде, Бақтың көзi әлгi қара күш иесiне емес, бұлақ басында су алып жатқан қар­шадай қызға түседi. Ол қыз кәдiмгi Домалақ анамыз екен...

Не нәрсенi болса да халықтан артық таразылайтын еш­кiм жоқ. Халықтың бағасы да Бақтың көзi сияқты. Кiмге түседi, кiмдi бағалайды өздерi бiледi. «Өмiрдi танымайтын адамның өмiр сүруге қақысы жоқ» — дептi бiр данышпан. Өнердiң де қағидасы осы. Ал, Маралтай iнiмiздiң өнер әлемiнде өмiр сүруге толық қақысы бар. Оның бiр өлеңi — бiр спектакль сияқты.